دیابت یا بیماری قندخون یکی از شایع ترین بیماری های غیر واگیر در جهان است که هم در کشورهای توسعه یافته و هم کمتر توسعه یافته به دلیل الگوهای اشتباه تغذیه ای همچنان رو به افزایش است.

دیابت یا بیماری قندخون یکی از شایع ترین بیماری های غیر واگیر در جهان است که هم در کشورهای توسعه یافته و هم کمتر توسعه یافته به دلیل الگوهای اشتباه تغذیه ای همچنان رو به افزایش است.

افراد مبتلا به دیابت در طول بیماری خود در معرض عارضه های حاد و مزمن دیابت هستند که هیپوگلایسمی(کاهش قند خون) وکتواسیدوز دیابتی از شایع ترین عوارض حاد مربوط به این بیماری هستند که در ادامه به بررسی علل، علائم و و راه های درمان آن ها می پردازیم.

هیپوگلایسمی

هیپوگلایسمی یکی از اثرات جانبی درمان با انسولین است، هرچند که بیماران مصرف کننده داروهای محرک ترشح انسولین نیز دچار آن می شوند.

هنگامی که سطوح قندخون به 60 میلی گرم در دسی لیتر برسد، علائم هیپوگلایسمی آشکار می شوند و هنگامی که به 50 میلی گرم در دسی لیتر کاهش یابد، عملکرد مغز مختل می شود.

هیپوگلایسمی تنها از طریق وجود 3 علامت مشخص شناخته می شود؛ این علامت ها عبارتند از: پایین بودن سطح قند خون پلاسما، علائم هیپوگلایسمی همزمان با پایین بودن قند خون و بهبودی علائم درصورت تصحیح هیپوگلایسمی.

علل و علائم هیپوگلایسمی

مغز و سیستم عصبی برای انجام وظایف خود نیازمند گلوکز هستند و اگر گلوکز به آن ها نرسد، علائمی نظیر تعریق، لرزش، ضعف، گرسنگی، سردرد و تحریک پذیری را بروز می دهند.

علل رایج هیپوگلایسمی در بیماران دیابتی عبارتند از: دریافت بیش از حد انسولین یا محرک های ترشح انسولین، تزریق انسولین در زمان نامناسب نسبت به زمان دریافت غذا، انسولین درمانی فشرده، دریافت ناکافی یا تاخیر در دریافت غذا، ورزش های طولانی مدت یا شدید و مصرف الکل بدون دریافت غذا.

دستگاه عصبی خودمختار مسئول اولین علائم هیپو گلایسمی است که شامل لرزش، تعریق، تپش قلب، اضطراب و گرسنگی می شود.

علائم دیگر هایپوگلایسمی مربوط به تامین ناکافی گلوکز برای مغز بوده که می تواند در مقادیر قند خون مشابه با علائم دستگاه عصبی خودمختار اما به به شکلی متفاوت بروز نماید.

این علائم عبارتند از : کاهش عملکرد اجرایی بدن، اختلال در تمرکز و خواندن، گم گشتگی ذهنی، گیجی، یاوه گویی، رفتارهای نامعقول، خستگی بیش از حد، بی حسی، تشنج و بیهوشی.

درمان

هنگامی که سطح قند خون به 70 میلی گرم در دسی لیتر یا کمتر برسد، درمان فورا با مصرف گلوکز یا هر نوع غذای کربوهیدراتی بدون توجه به جامد یا مایع بودن آن شروع شود.

مصرف 15 تا 20 گرم گلوکز درمانی از در رفع هایپوگلایسمی موثر بوده اما موقتی است؛ این مقدار گلوکز می تواند از منابعی مانند یک قاشق سوپ خوری عسل یا شربت، 6 عدد کراکر یا 3 عدد ژل گلوکز تامین شود.

حدود 15 دقیقه پس از دریافت گلوکز یا غذای کربوهیدراتی توسط بیمار، قندخون وی باید اندازه گیری شود.درصورتی که سطح گلوکز خون هنوز زیر 70 میلیگرم در دسی لیتر باقی مانده باشد 15 گرم کربوهیدرات دیگر تجویز می شود.

هرچند پاسخ ابتدایی به درمان هایپوگلایسمی حدود 10 تا 20 دقیقه پس از مصرف گلوکز دیده می شود، اما قندخون باید 60 دقیقه بعد دوباره مورد ارزیابی قرار بگیرد؛ چراکه احتما دارد به کربوهیدارت اضافی نیاز داشته باشد.

کتواسیدوز دیابتی

هایپرگلایسمی یکی دیگر از عوارض دیابت است که می تواند به بروز کتواسیدوز دیابتی که یک عارضه ی حاد و تهدید کننده ی زندگی است، منجر شود.

کتواسیدوز دیابتی(افزایش ترکیابت کتونی در خون و ادرار)  سبب بروز اختلالات شدید در سوخت و ساز کربوهیدرات، چربی و پروتئین شده که در صورت عدم درمان به کما و مرگ منجر می شود.

علل کتواسیدوز دیابتی

کتواسیدوز در نتیجه ی انسولین ناکافی برای مصرف گلوکز به وجود می آید و به دنبال آن بدن برای تامین انرژی از چربی استفاده کرده و در نتیجه کتون های خون و ادرار افزایش می یابند.

اسیدوز(افزایش ترکیبات اسیدی درخون) به علت افزایش تولید و کاهش استفاده از اسیدهای چرب ناشی از تجزیه چربی ها به وجود می آید.

علائم کتواسیدوز دیابتی

در کتواسیدوز دیابتی سطح قندخون بیش از 250 میلی گرم در دسی لیتر بوده اما معمولا کمتر از 600 میلی گرم در دسی لیتر باقی می ماند.

علائم کتواسیدوز دیابتی عبارتند از: افزایش حجم ادرار، تشنگی بیش از حد، تهوع و استفراغ، تنفس بسیار سریع، کاهش آب بدن، خستگی و بوی میوه ای ناشی از ترکیبات کتونی از دهان.

درمان

درمان کتواسیدوز دیابتی شامل انسولین درمانی، جایگزینی مایعات ازدست رفته و املاح معدنی بدن و پایش پزشکی می شود.7-15-142

خبر: مهران قاسمی