دکتر آرش اسفرم عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج، در مصاحبه‌ای اختصاصی با وبدا یاسوج از دستیابی به نتایج امیدوارکننده در زمینه استفاده از پسماند مواد دوریز در فیلترهای تصفیه فاضلاب کمبود تجهیزات و موانع مالی، سد راه تحقیقات در یاسوج: درخواست همکاری از شرکت های صنعتی و دارویی استان دولتی برای حل مشکلات صنایع خبر داد.
وبدا یاسوج: با سلام و احترام، بسیار خوشحالیم که فرصتی برای گفت‌وگو با شما داریم. لطفاً خودتان را برای مخاطبان ما معرفی کنید.
دکتر اسفرم: دکتر آرش اسفرم، دکترای شیمی گرایش تجزیه، دانشیار گروه علوم پایه و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج و از سال ۱۳96 در این مرکز فعالیت و پژوهش‌های در زمینه حذف آلاینده‌های آلی و معدنی از فاضلاب صنعتی و آبی، استخراج و پیش تغلیظ ترکیبات دارویی، آلاینده ها آلی و یون های فلزی، خالص سازی و اندازه گیری ترکیبات موثره گیاهان و استفاده از گیاهان دارویی برای درمان بیماری های کبدی و کلیوی، همچنین سنتز و شناسایی نانومواد متمرکز است.
وبدا یاسوج: با عرض سلام و خسته نباشید، لطفاً در مورد پروژه‌های تحقیقاتی اخیر خود توضیح دهید.
دکتر اسفرم: یکی از پروژه‌های تحقیاتی ما تمرکز بر استخراج پلی فنل دارویی تانن از میوه بلوط و میوه درخت کاج، خاکستر تفاله نیشکر و پلی وینیل الکل بود که نتایج بسیار خوبی به همراه داشت. همانطور که می‌دانید، دورریز این مواد مانند پوست بلوط، تفاله نیشکر و سایر میوه‌ها به طور معمول کم استفاده می‌شوند. ما از این مواد ارزان قیمت برای حذف آنتی‌بیوتیک‌های از جمله آموکسی سیلین، تتراسایکلین، سفالکسین و پنی سیلین استفاده کردیم. یا تحقیق دیگری در زمینه ساخت چسب زخم گیاهی بر پایه نانوذرات و عصارهای گیاه تهیه کردیم که بروی ترمیم زخم ها در فاز حیوانی عملکرد بسیار عالی داشت که در مقایسه با دیگر چسب ها می توان اشاره به دوست دار محیط زیست، نداشتن عوارض پوستی و خاصیت جذبی آن اشاره کرد.
وبدا یاسوج: در حال حاضر در چه مرحله‌ای از این پروژه قرار دارید؟
دکتر اسفرم: ما آماده سازی ماده ی جذب کننده را انجام داده‌ایم و مراحل اولیه با موفقیت طی شده است. اکنون می‌توانیم از این مواد در فیلترهای تصفیه فاضلاب بیمارستانی استفاده کنیم.
وبدا یاسوج: برای عملی شدن این پروژه چه چیزهایی لازم است؟
دکتر اسفرم: برای ادامه این پروژه، نیاز به حمایت مالی، انجام فازهای تکمیلی و دریافت مجوز برای تولید این محصولات داریم.
وبدا یاسوج: با چه مشکلاتی در این حوزه روبرو هستید؟
دکتر اسفرم: ما در حوزه تحقیقات با مشکلاتی روبرو هستیم. در دانشگاه علوم پزشکی یاسوج، اساتید برجسته‌ای در زمینه‌های بالینی و پایه داریم، اما یکی از مشکلات اصلی ما کمبود دستگاه‌های تخصصی روتین آزمایشگاهی در همه دانشکده هاست. اگر دانشگاه در زمینه تجهیزات سرمایه‌گذاری کند، مطمئناً با وجود این اساتید می‌توانیم موفق‌تر عمل کنیم.
وبدا یاسوج: چه ارگان‌هایی می‌توانند در این زمینه به دانشگاه کمک کنند؟
دکتر اسفرم: متأسفانه، خیرینی که در حوزه ساخت و ساز کمک می‌کنند، در حوزه تحقیقات کمک چندانی نمی‌کنند. همچنین، اگر بتوانیم اعتماد ادارات و شرکت‌های استان و کشور را جلب کنیم، مطمئناً به حوزه تحقیقات کمک خواهد شد.
وبدا یاسوج: چه راهکارهایی برای رفع این مشکلات پیشنهاد می‌کنید؟
دکتر اسفرم: اگر بتوانیم از ادارات مختلف استان مانند اداره آب و فاضلاب، کشاورزی گرنت دریافت کنیم و از بودجه های وزارتی و همکاری های بین المللی استفاده کنیم، می‌توانیم پژوهش‌های خود را ارتقا دهیم.
وبدا یاسوج: افتخارات علمی شما در سال‌های اخیر چشمگیر بوده است. می‌توانید برخی از مهم‌ترین آن‌ها را با ما به اشتراک بگذارید؟
دکتر اسفرم: از سال 1399 تاکنون، در فهرست یک درصد پژوهشگران برتر پایگاه وب آو ساینس (Web of Science) قرار گرفته‌ام. همچنین، از سال 1401 تاکنون، نام من در لیست دو درصد پژوهشگران برتر دانشگاه استنفورد درج شده است. علاوه بر این، موفق به دریافت جوایز و تسهیلات متعددی از بنیاد ملی نخبگان شده‌ام که شامل جذب در دستگاه های دولتی، جایزه شهید راه پیشرفت (شهید فخری زاده)، جزء بیست نفر برتر وزارت بهداشت بدون خوداستنادی و مقالات پرنویسنده
وبدا یاسوج: علاوه بر افتخارات بین‌المللی، در سطح ملی و دانشگاهی هم موفقیت‌هایی داشته‌اید. در این مورد بیشتر توضیح می‌دهید؟
دکتر اسفرم: نفر اول دانشجویان دکتری دانشگاه دولتی یاسوج، از سال 1396 در همه سال ها به‌عنوان پژوهشگر برتر دانشگاه در هفته پژوهش انتخاب شده‌ام. همچنین در سال ۱۴۰1 به‌عنوان پژوهشگر استان معرفی شدم. تاکنون بیش از 17۰ مقاله علمی در مجلات معتبر بین‌المللی منتشر کرده‌ام که نتایج این تحقیقات می‌تواند نقش مهمی در پیشرفت تصفیه فاضلاب و استخراج ترکیبات موثره گیاهان دارویی و کاربرد گیاهان دارویی در حوزه پزشکی داشته باشد. بیش از 900 داوری در ژورنال های بین الملی و تعداد استنادات به مقالات اینجانب بیش از 13 هزار استناد می باشد.
وبدا یاسوج: تحقیقات شما در چه زمینه‌هایی کاربرد دارند؟ آیا به مرحله تجاری‌سازی یا استفاده عملی در پزشکی رسیده‌اند؟
دکتر اسفرم: پژوهش‌های من عمدتاً بروی اندازه گیری و حذف ترکیبات آلی و معدنی، استخراج ترکیبات موثره، عصاره های گیاهی بروی سمیت های کبدی ناشی از داروها و همچنین تولید چسب زخم سازگار با محیط زیست و بر پایه گیاهان دارویی و نانومواد متمرکز گردید. ما در تلاش هستیم تا با بهره‌گیری از این روش‌ها، تاثیر ناشی از گیاهان دارویی بومی استان را بروی ترمیم کبد و کلیه و همچنین ترمیم زخم ها را سریع تر با شیوه ی درمانی گیاهی بدون عوارض پوستی بهبود ببخشیم. علاوه بر این، در زمینه توسعه روش های سریع اندازه گیری و تشخیص بقایای فلزات، ترکیبات دارویی و سموم را در هر بافتی و نمونه ای نیز مورد بررسی قرار داده ایم. برخی از این تحقیقات فاز آزمایشگاهی را با موفقیت پشت سر گذاشته اند، علاوه بر این نتایج مثبت این تحقیقات در فاز حیوانی نیز تایید گردید و امیدواریم در آینده نزدیک، شاهد استفاده عملی آن‌ها در فاز انسانی (حوزه بالینی) و درمان باشیم.
وبدا یاسوج: آینده تحقیقات شما را چگونه می‌بینید؟ چه برنامه‌هایی در پیش دارید؟
دکتر اسفرم: تحقیقات در حوزه تصفیه فاضلاب بر پایه ساخت نانوجاذب های دوست دار محیط زیست با اثر بخشی بالا در تمام دنیا در حال رشد می باشد. هدف گروه من در سال های آتی استفاده از فناوری نوین در تولید نانوجاذب های جدید با عملکرد بالا در کوتاه ترین زمان برای حذف آلاینده های آلی و بقایای دارویی از سیستم های بهداشتی درمانی، تولید محصول در زمینه های گیاهی برای ترمیم زخم ها و درمان بیماری های کبدی و کلیوی و همچنین همکاری های بین المللی و جذب گرنت های تحقیقاتی و نهایتا جذب دانشجویان پسادکتری و پژوهش محور برای ارتقای تحقیقات علمی می باشد. همچنین تلاش می شود با ارتباط با صنایع و شرکت های استان تحقیقات کاربردی تری در جهت حل مشکلات استان و منطقه را ارتقا دهیم. امید است که با ارتقا تحقیقات گام های مثبتی در حوزه سلامت، بهداشت و درمان کشور بر داریم.
در پایان این مصاحبه، از دکتر اسفرم صمیمانه تشکر می‌کنیم که وقت خود را در اختیار ما گذاشتند و با سخاوت، یافته‌های پژوهشی ارزشمندشان را با ما و مخاطبان به اشتراک گذاشتند. تلاش‌های ایشان در زمینه اندازه گیری و تعیین غلظت بقایای دارویی و سموم با استفاده از مواد جذبی دوست دار محیط زیست با کارآیی بالا، استفاده و همنین کاربرد گیاهان دارویی در درمان بیماری ها، نه تنها برای جامعه علمی، بلکه برای تمامی افرادی که در جستجوی روش‌های نوین درمانی هستند، امیدبخش است. برای ایشان و تیم تحقیقاتی‌شان آرزوی موفقیت روزافزون داریم و امیدواریم شاهد به ثمر نشستن این تحقیقات در قالب درمان‌های مؤثر و کاربردی باشیم.
